Circulair bouwen is de toekomst. Letterlijk, want in 2050 wil de Nederlandse overheid dat de bouweconomie volledig circulair is. Dit betekent dat ons enorme veranderingen te wachten staan in de nabije én iets minder nabije toekomst.
Die veranderingen moeten gemanaged worden. En de mensen die dat gaan doen, die zijn er nog lang niet genoeg. Maar daar gaan we verandering in brengen — met de opleiding Circulair Bouwen.
Waarom de opleiding Circulair Bouwen?
Hoe we uiteindelijk in de circulaire bouweconomie moeten belanden staat beschreven in de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie. Maar praktijk en theorie liggen, zoals we weten, lang niet altijd op één lijn.
Dus hebben we mensen nodig die de transitieagenda tot uiting gaan brengen en in goede banen leiden. Zij zullen de uitdagingen aan moeten gaan om het gebruik van energie en grondstoffen — evenals de afvalproductie en tientallen andere facetten van de bouw — onder controle te krijgen en in een nieuwe richting te buigen.
Wat je leert
Aan het einde van deze opleiding heb je je met de volgende kennis en skills verrijkt:
- proceskennis over systeemkunde en organisatiekunde
- toegepaste kennis over trends in circulair bouwen
- definities van circulariteit
- analyse-instrumenten
- financiële aspecten
- business modellen
- wet- en regelgeving
- circulaire aanbestedingen.
- Je bent in staat om met opdrachtgevers, leveranciers, gezagdragers en andere stakeholders te communiceren over het circulaire bouwproces.
- Je kunt beslissingen nemen op alle niveaus van productie- en bouwprocessen.
- Je kunt circulaire processen daadwerkelijk en effectief toepassen binnen jouw organisatie.
Voor wie is de opleiding Circulair Bouwen geschikt?
Deze opleiding is geschikt voor mensen die werkzaam zijn in een vastgoedgerelateerde omgeving, bijvoorbeeld in woningbouw, utiliteitsbouw of weg- en waterbouw. En/of personen die werkzaam zijn bij de Rijksoverheid of provinciale en gemeentelijke overheden, waterschappen, kennisinstellingen én managers uit de commerciële sector. Denk aan architectenbureaus, advies- en ingenieursbureaus, aannemers, vastgoedorganisaties of woningcorporaties.
Het belangrijkste is dat je kunt managen, ervaring hebt met vastgoed en over een hbo+ denk- en werkniveau beschikt.
Meer weten?
Uitgebreide informatie over deze opleiding? Download dan vrijblijvend de brochure.
Modules binnen de opleiding
Het succesvol implementeren van een strategie om invulling te kunnen geven aan een transitie richting een circulair bouwproces begint met het grondig bestuderen van de huidige situatie, de lineaire economie.
Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de verschillende problemen waar de lineaire economie toe leidt en de impact die dit heeft op onze samenleving. Maar ook waarom de huidige aanpak van recycling niet de oplossing is.
Relevantie
Het managen van een circulair bouwproces is complex omdat het meer is dan anders bouwen, het vraagt namelijk om een complete systeemverandering. Er is daarom inzicht nodig in wat er in het huidige systeem allemaal fout gaat om dit in een circulair systeem te kunnen voorkomen.
Leerdoelen
- De cursist moet begrijpen welke problemen er in een (schijnbaar goed georganiseerde) lineaire economie (al of niet met recycling) allemaal ontstaan
- De cursist leert dat het huidige economische systeem niet volhoudbaar is en alleen een complete systeemtransitie deze problemen kan verhelpen en voorkomen.
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
Bij een circulaire economie ligt de focus op het verhogen van de eco-effectiviteit van het systeem, ofwel het minimaliseren van de negatieve impact door een grootschalige aanpassing van het systeem. In de kern komt het er daarbij op neer, dat de kwaliteit van hergebruik in principe zo hoog mogelijk is waardoor waarde (volledig) wordt behouden of zelfs vermeerdert. Er wordt in deze module uitgebreid stil gestaan bij hoe dit kan worden vertaald naar een circulair bouwproces.
Doelen
- De cursist begrijpt op welke principes een circulaire economie gestoeld is
- De cursist begrijpt hoe de overheid de transitie naar een circulaire economie wenst vorm te geven
- De cursist leert hoe actoren in het bouwproces hier nu al invulling aan trachten te geven
Inhoud
- Wat is het overheidsbeleid inzake circulaire economie op Europees en nationaal niveau en inzake circulair bouwen in het bijzonder. Hoe ziet het traject van de transitie er uit?
- In deze les wordt uitgelegd wat we onder circulair bouwen verstaan, er wordt onder meer ingegaan op de technische en biologische kringloop
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €995,- excl. BTW |
Circulariteit is een breed begrip, er bestaan bovendien veel verschillende definities van wat circulair bouwen nu precies wel en niet inhoudt. Daarnaast is er een sterke overlap met het begrip duurzaamheid, sterker nog het kan daarmee zelfs in strijd zijn. Om tot een circulair bouwproces te kunnen komen is dus vooral duidelijkheid nodig hoe je circulariteit definieert en hoe je dat dan vervolgens kunt meten.
Relevantie
Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het van belang om inzicht te hebben in hoe circulariteit gedefinieerd wordt en hoe je kunt meten dat je hier aan voldoet.
Doel
- De cursist leert hoe bepaalde actoren in het bouwproces concreet invulling hebben gegeven aan circulair bouwen
- De cursist begrijpt hoe de overheid probeert te komen tot concrete afspraken m.b.t. begripsvorming ten aanzien van circulariteit in het bouwproces
- De cursist leert welke bestaande definities en meetmethoden er nu al gehanteerd en toegepast worden
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
In het kader van circulair bouwen is er veel aandacht voor hergebruik van materalen die vrijkomen uit sloop- en renovatieprojecten. Hiermee wordt het mogelijk dat materiaal, al of niet na een nadere bewerking, weer in de oorspronkelijke of zelfs in een nog hoogwaardigere functie kan worden toegepast. In deze module wordt aandacht besteed aan de diverse initiatieven op het gebied van materialenbanken en grondstoffenpaspoorten.
Relevantie
Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten welke ontwikkelingen er gaande zijn op het gebied van het beschikbaar komen van gebruikte bouwmaterialen als ook welke tools daarbij kunnen worden toegepast.
Doel
- De cursist begrijpt hoe gebruikte materialen, afkomstig uit sloop- & renovatieprojecten, beschikbaar komen voor hergebruik
- De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden die grondstoffenpaspoorten bieden in dit verband.
- De cursist verkrijgt inzicht in praktijkervaringen rondom hergebruik van materialen
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
Op dit moment ligt het accent van de initiatieven op het gebied van circulair bouwen veelal op recycling en retrofitting, waarbij bijvoorbeeld een bestaand karkas een nieuwe gevel en interieur krijgt, of op hergebruik van materialen uit bestaande gebouwen. Dergelijke gebouwen zijn echter gebouwd in een tijd dat circulariteit geen issue was, waardoor ze hiervoor in principe helemaal niet voor geschikt zijn.
Relevantie
Om optimaal invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten dat we niet kunnen blijven volstaan met het ‘repareren’ van een niet circulaire bouwwijze uit het verleden (suboptimalisatie) maar dat het huidige bouwproces zelf toekomstbestendig wordt met betrekking tot circulariteit.
Doel
- De cursist begrijpt de beperkingen van retrofitting en laagwaardig hergebruik van materialen uit bestaande panden
- De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden om het circulaire bouwproces van de toekomst vorm te geven door modulair te bouwen en het gebruik van biobased bouwmaterialen.
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 3 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
De transitie van een lineaire naar een circulaire economie vindt plaats in een bestaande institutionele-, economische- en fiscale context. De bestaande boekhoud- en accountingpraktijk is gebaseerd op lineaire uitgangspunten. Deze lijken onvoldoende om te komen tot andere vormen van waarden en waarderingsgrondslagen die horen bij een circulaire economie.
Relevantie
Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten dat het huidige accounting systeem, gebaseerd op economische waarden, zich ontwikkelt tot accounting modellen en frame works die zijn gericht op meervoudige waardecreatie.
Doel
- De cursist krijgt inzicht in circulaire business modellen
- De cursist begrijpt hoe, naast economische waarden, ook ecologische en sociale waarden (meervoudige waardecreatie) kan worden gerealiseerd
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 3 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
De transitie naar een circulair bouwproces gaat gepaard met technische en organisatorische vernieuwing, dergelijke initiatieven kunnen echter gaan ‘wringen’ met bestaande wet- & regelgeving Zo wordt er bijvoorbeeld volop geëxperimenteerd met de leverancier eigenaar te laten blijven van de materialen die worden geleverd, waarbij betaald wordt voor het gebruik (inclusief onderhoud) in plaats van voor het bezit. Bij dit ‘product-as-a-service’ (PAAS) concept wordt het eigenaarschap juridisch niet overgedragen. Technisch gezien een voor de hand liggende oplossing, maar op grond van het Burgerlijk Wetboek ligt dit een stuk gecompliceerder. Vanzelfsprekend heeft een circulaire uitvraag ook allerlei juridische consequenties bij aanbestedingsprocedures.
Relevantie
Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten tegen welke juridische beperkingen je kunt aanlopen als ook welke kansen de huidige wet- & regelgeving al wel biedt.
Doel
- De cursist begrijpt waarom de huidige wet- & regelgeving als ook de traditionele aanbestedingsprocedures belemmerend kunnen zijn bij het ontplooien van circulaire initiatieven in het bouwproces
- De cursist verkrijgt inzicht in hoe deze hobbels kunnen worden overwonnen
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
We staan voor een enorme maatschappelijke opgave van drie noodzakelijke transities: de klimaatopgave, de energietransitie en de grondstoffentransitie. Het in de praktijk realiseren van deze drie fundamentele systeembrede veranderingen is een vak op zich omdat het om vernieuwing vraagt op verschillende maatschappelijke lagen.
Relevantie
Om met betrekking tot de transitie naar een circulaire economie van uitdaging naar uitvoering te kunnen komen is het van belang om inzicht te hebben wat een transitie precies behelst.
Doel
- De cursist begrijpt wat er bij het bewerkstelligen, aanjagen, dan wel (bij)sturen van een lange termijn maatschappelijk transformatieproces komt kijken
- De cursist verkrijgt inzicht in de verschillende stappen van de cyclus van transitiemanagement
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Losse prijs | €795,- excl. BTW |
De presentatie van de eindopdracht voor deze cursus.
Niveau | Hbo/wo |
Vakgebied | (her)Ontwikkeling |
Onderwerp | Duurzaamheid |
Beleidsniveau | Tactisch |
Duur | 2 dagdelen |
Diploma
Nadat je de eindopdracht van de opleiding met een voldoende afgerond hebt (het opstellen van een strategisch beleidsplan en implementatieplan), ontvang je het diploma Circulair Bouwen.
Register Economie en Ruimte
Het diploma Circulair Bouwen geeft je de mogelijkheid om opgenomen te worden in het E&R Register Qualified Smart Asset Manager (QSAM).
Docenten

Ron van Wijk Cursusleider
Directeur - GFSC Consultants and Engineers BV en Instituut voor Circulair Bouwen
Ron is raadgevend ingenieur, docent, spreker en als transitiemanager gespecialiseerd in de energietransitie en de grondstoffentransitie.

Michiel Susebeek
Solution Manager - Saint-Gobain Benelux
Michiel doet onderzoek naar de verbeteropgave van het vastgoed in Nederland en heeft een integrale aanpak ontwikkeld met concrete oplossingen en strategieën voor hogere prestaties in de praktijk

Marloes Meer
Project Business Developer - Saint-Gobain Benelux
Marloes werkt aan een integrale aanpak voor renovatie & transformatie van bestaand vastgoed met hoge prestaties op welzijn, duurzaamheid en financiële efficiency in de praktijk.

Roel Tijssens
Vastgoedadviseur - PVM
Roel adviseert diverse organisaties over hoe zij het begrip circulariteit concreet en toepasbaar kunnen maken voor de praktijk. Gedreven stapelt hij bouwstenen tot fundamenten waarop torenhoge bouwambities kunnen resulteren in een verdere spreiding van zijn kreet: Circulariteit redt ons (bouw)bestaan! Roel is tevens Circulair bouwexpert bij provincie Noord-Holland.

Patrick Hoogenbosch
Sociaal ondernemer - Bluenomy
Patrick bouwt in de multiculturele wijk Spijkerkwartier binnen de gemeente Arnhem aan een circulaire wij(k)economie. Doel is om samen met de overheid, kennisinstellingen en bedrijven een duurzame woon-, werk- en leefomgeving te creëren met meer welzijn, verbondenheid en oog voor de natuur.

Reinier de Nooij
Adviseur - Optimal Planet
Reinier is oprichter en eigenaar van Optimal Planet, dat een tool heeft ontwikkeld om circulair inkopen meetbaar te kunnen maken. Reinier was lid van het actieteam Meten van Circulariteit van Platform CB23.

Wouter van den Berg
Marketing & New Business Manager - Nebest
Wouter is gespecialiseerd in duurzame bouwtechnieken en werkt bij de afdeling Bouwkunde van het onafhankelijke ingenieurs-/adviesbureau Nebest

Pablo van den Bosch
Board Member Madaster Foundation - Madaster
Pablo is bestuurslid Stichting Madaster Foundation en promoot de ontwikkeling van materiaalpaspoorten voor bestaande en nieuwe panden

Jos Lichtenberg
Hoogleraar Bouwinnovatie - Technische Universiteit Eindhoven (TU/e)
Jos is stichter van Slimbouwen, een industriële en circulaire bouwstrategie, en adviseert bedrijven met veranderen. Jos is mede-initiatiefnemer van het Living LAB 040, CurioCity for future living

Hennes de Ridder
Hoogleraar Ontwerpen - Technische Universiteit Delft
Hennes is pleitbezorger voor legolisering en industrialisatie van de bouw en het ontwerpen via parametrische kennismodellen.

Willem Böttger
Lector Biobased Bouwen - Hogeschool Zeeland en Avans Hogeschool
Willem is verbonden aan het Center of Expertise Biobased Economy dat bedrijven helpt met hun bio-based amibities. Daarnaast is Willem directeur innovatie bij biocomposietbedrijf NPSP, dat milieuvriendelijke composietmaterialen en producten levert.

Geert Dirkse
Senior sectorspecialist Bouw & Vastgoed - Rabobank Real Estate
Geert ondersteunt lokale Rabobank vestigingen bij grote en gecompliceerde kredietaanvragen voor (duurzame) vastgoedontwikkelaars en -beleggers en bouwbedrijven.

Ruud van der Stoop
Projectmanager Energie & Duurzaamheid
Ruud ondersteunt de interne Rabobank organisatie op het gebied van circulariteit en is mede opsteller van een intern ambitiedocument op dit gebied

Eric Leenderts
Accountant
Een van de hoofdprincipes in de Nederlandse en IFRS-verslagleggingsregels is dat de economische realiteit moet worden weergegeven. Eric laat zien dat de economische realiteit van een lineaire economie behoorlijk verschilt dan die van een circulaire economie en dat het dus tijd is voor andere verslaglegging

Jolande van Loon
Notaris en partner - Ploum Rotterdam Law Firm
Jolande, is een zeer ervaren notaris en daarbij gespecialiseerd in Bouw en Vastgoed en ondernemingsrecht. Zij gaat in op goederenrechtelijke mogelijkheden tot behoud van de eigendom van circulaire gebouwonderdelen.

Anton van den Heuvel
Advocaat en partner – Ploum Rotterdam Law Firm
Anton, voorzitter van het Team Bouw & Vastgoed en gespecialiseerd in het vastgoedrecht, gaat in op juridische middelen rondom verdienstelijking (opstal, erfpacht, huur) als ook op (aankomende) energielabel verplichtingen

Tjinta Terlien
Advocaat - Ploum Rotterdam Law Firm
Tjinta, advocaat op het gebied van Bouwrecht, Aanbestedingsrecht en Bouw- & Vastgoed, gaat in op de problematiek van duurzaam en circulair aanbesteden

Alexandra Danopoulos
Advocaat en Partner – Ploum Rotterdam Law Firm
Alexandra, advocaat op het gebied van Bestuursrecht, Energierecht, Vastgoedrecht, Europees recht, Afvalstoffenrecht, Milieurecht en Omgevingsrecht, gaat in op Circulair bouwen en de Omgevingswet

Aslihan Durmus
Advocaat– Ploum Rotterdam Law Firm
Aslihan, advocaat op het gebied van Omgevingsrecht en Milieurecht, Bestuursrecht en Vastgoedrecht, gaat in op Circulair bouwen en de Omgevingswet.

Geert de Nijs
Advocaat– Ploum Rotterdam Law Firm
Geert, advocaat op het gebied van M&A en energie, behandelt oplossingen voor netcongestie en behandelt daarbij een praktijkcasus over Energy-as-a-Service.

Paulien Iding
Tendermanager - Iding Tendermanagement
Paulien is als civiel ingenieur betrokken bij de ontwikkeling van eenvoudige, modulaire aardbevingsbestendige woningen voor rampengebieden in derdewereldlanden. In deze module vertelt zij over hoe haar ervaringen hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van het Plug-and-Play-house.

Sebastiaan Robben
Architect - SROM architecten
Sebastiaan heeft als architect, samen met een aantal partners, een volledig modulaire woning ontwikkeld die bovendien op heel eenvoudige wijze kan worden geassembleerd. In deze module vertelt hij over dit ontwikkelproces dat heeft geleid tot een Plug-and-Play-house.

Veerle Custers
Lead Researcher Duurzaam Wonen & Bouwen - Hogeschool PXL | Expertisecentrum Bouw en Industrie
Veerle is Innovatieve woonontwikkelaar, transitiecoach en ondernemer. Daarnaast is zij onderzoeker aan de Hogeschool PXL waarbij zij werkt aan de ontwikkeling van een innovatief en circulair bouw- en buurtconcept

Maurits Hagemans
Onderzoeker Smart-ICT / PXL-Green & Tech - Hogeschool PXL
Maurits, onderzoeker aan de Hogeschool PXL in het onderzoeksdomein Augmented & Virtual Reality en digitalisering, gaat in op welke mogelijkheden deze technologieën kunnen hebben in een circulair bouwproces