Opleiding Circulair Bouwen

Het succesvol implementeren van een strategie om invulling te kunnen geven aan een transitie richting een circulair bouwproces begint met het grondig bestuderen van de huidige situatie, de lineaire economie.

Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de verschillende problemen waar de lineaire economie toe leidt en de impact die dit heeft op onze samenleving. Maar ook waarom de huidige aanpak van recycling niet de oplossing is.

Relevantie

Het managen van een circulair bouwproces is complex omdat het meer is dan anders bouwen, het vraagt namelijk om een complete systeemverandering. Er is daarom inzicht nodig in wat er in het huidige systeem allemaal fout gaat om dit in een circulair systeem te kunnen voorkomen.

Leerdoelen

• De cursist moet begrijpen welke problemen er in een (schijnbaar goed georganiseerde) lineaire economie (al of niet met recycling) allemaal ontstaan
• De cursist leert dat het huidige economische systeem niet volhoudbaar is en alleen een complete systeemtransitie deze problemen kan verhelpen en voorkomen.

Bij een circulaire economie ligt de focus op het verhogen van de eco-effectiviteit van het systeem, ofwel het minimaliseren van de negatieve impact door een grootschalige aanpassing van het systeem. In de kern komt het er daarbij op neer, dat de kwaliteit van hergebruik in principe zo hoog mogelijk is waardoor waarde (volledig) wordt behouden of zelfs vermeerdert. Er wordt in deze module uitgebreid stil gestaan bij hoe dit kan worden vertaald naar een circulair bouwproces.

Doelen

• De cursist begrijpt op welke principes een circulaire economie gestoeld is
• De cursist begrijpt hoe de overheid de transitie naar een circulaire economie wenst vorm te geven
• De cursist leert hoe actoren in het bouwproces hier nu al invulling aan trachten te geven

Inhoud

• Wat is het overheidsbeleid inzake circulaire economie op Europees en nationaal niveau en inzake circulair bouwen in het bijzonder. Hoe ziet het traject van de transitie er uit?
• In deze les wordt uitgelegd wat we onder circulair bouwen verstaan, er wordt onder meer ingegaan op de technische en biologische kringloop

Circulariteit is een breed begrip, er bestaan bovendien veel verschillende definities van wat circulair bouwen nu precies wel en niet inhoudt. Daarnaast is er een sterke overlap met het begrip duurzaamheid, sterker nog het kan daarmee zelfs in strijd zijn. Om tot een circulair bouwproces te kunnen komen is dus vooral duidelijkheid nodig hoe je circulariteit definieert en hoe je dat dan vervolgens kunt meten.

Relevantie

Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het van belang om inzicht te hebben in hoe circulariteit gedefinieerd wordt en hoe je kunt meten dat je hier aan voldoet.

Doel

• De cursist leert hoe bepaalde actoren in het bouwproces concreet invulling hebben gegeven aan circulair bouwen
• De cursist begrijpt hoe de overheid probeert te komen tot concrete afspraken m.b.t. begripsvorming ten aanzien van circulariteit in het bouwproces
• De cursist leert welke bestaande definities en meetmethoden er nu al gehanteerd en toegepast worden

In het kader van circulair bouwen is er veel aandacht voor hergebruik van materalen die vrijkomen uit sloop- en renovatieprojecten. Hiermee wordt het mogelijk dat materiaal, al of niet na een nadere bewerking, weer in de oorspronkelijke of zelfs in een nog hoogwaardigere functie kan worden toegepast. In deze module wordt aandacht besteed aan de diverse initiatieven op het gebied van materialenbanken en grondstoffenpaspoorten.

Relevantie

Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten welke ontwikkelingen er gaande zijn op het gebied van het beschikbaar komen van gebruikte bouwmaterialen als ook welke tools daarbij kunnen worden toegepast.

Doel

• De cursist begrijpt hoe gebruikte materialen, afkomstig uit sloop- & renovatieprojecten, beschikbaar komen voor hergebruik
• De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden die grondstoffenpaspoorten bieden in dit verband.
• De cursist verkrijgt inzicht in praktijkervaringen rondom hergebruik van materialen

Op dit moment ligt het accent van de initiatieven op het gebied van circulair bouwen veelal op recycling en retrofitting, waarbij bijvoorbeeld een bestaand karkas een nieuwe gevel en interieur krijgt, of op hergebruik van materialen uit bestaande gebouwen. Dergelijke gebouwen zijn echter gebouwd in een tijd dat circulariteit geen issue was, waardoor ze hiervoor in principe helemaal niet voor geschikt zijn.

Relevantie

Om optimaal invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten dat we niet kunnen blijven volstaan met het ‘repareren’ van een niet circulaire bouwwijze uit het verleden (suboptimalisatie) maar dat het huidige bouwproces zelf toekomstbestendig wordt met betrekking tot circulariteit.

Doel

• De cursist begrijpt de beperkingen van retrofitting en laagwaardig hergebruik van materialen uit bestaande panden
• De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden om het circulaire bouwproces van de toekomst vorm te geven door modulair te bouwen en het gebruik van biobased bouwmaterialen.

De transitie van een lineaire naar een circulaire economie vindt plaats in een bestaande institutionele-, economische- en fiscale context. De bestaande boekhoud- en accountingpraktijk is gebaseerd op lineaire uitgangspunten. Deze lijken onvoldoende om te komen tot andere vormen van waarden en waarderingsgrondslagen die horen bij een circulaire economie.

Relevantie

Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten dat het huidige accounting systeem, gebaseerd op economische waarden, zich ontwikkelt tot accounting modellen en frame works die zijn gericht op meervoudige waardecreatie.

Doel

• De cursist krijgt inzicht in circulaire business modellen
• De cursist begrijpt hoe, naast economische waarden, ook ecologische en sociale waarden (meervoudige waardecreatie) kan worden gerealiseerd

De transitie naar een circulair bouwproces gaat gepaard met technische en organisatorische vernieuwing, dergelijke initiatieven kunnen echter gaan ‘wringen’ met bestaande wet- & regelgeving Zo wordt er bijvoorbeeld volop geëxperimenteerd met de leverancier eigenaar te laten blijven van de materialen die worden geleverd, waarbij betaald wordt voor het gebruik (inclusief onderhoud) in plaats van voor het bezit. Bij dit ‘product-as-a-service’ (PAAS) concept wordt het eigenaarschap juridisch niet overgedragen. Technisch gezien een voor de hand liggende oplossing, maar op grond van het Burgerlijk Wetboek ligt dit een stuk gecompliceerder. Vanzelfsprekend heeft een circulaire uitvraag ook allerlei juridische consequenties bij aanbestedingsprocedures.

Relevantie

Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten tegen welke juridische beperkingen je kunt aanlopen als ook welke kansen de huidige wet- & regelgeving al wel biedt.

Doel

• De cursist begrijpt waarom de huidige wet- & regelgeving als ook de traditionele aanbestedingsprocedures belemmerend kunnen zijn bij het ontplooien van circulaire initiatieven in het bouwproces
• De cursist verkrijgt inzicht in hoe deze hobbels kunnen worden overwonnen

We staan voor een enorme maatschappelijke opgave van drie noodzakelijke transities: de klimaatopgave, de energietransitie en de grondstoffentransitie. Het in de praktijk realiseren van deze drie fundamentele systeembrede veranderingen is een vak op zich omdat het om vernieuwing vraagt op verschillende maatschappelijke lagen.

Relevantie

Om met betrekking tot de transitie naar een circulaire economie van uitdaging naar uitvoering te kunnen komen is het van belang om inzicht te hebben wat een transitie precies behelst.

Doel

• De cursist begrijpt wat er bij het bewerkstelligen, aanjagen, dan wel (bij)sturen van een lange termijn maatschappelijk transformatieproces komt kijken
• De cursist verkrijgt inzicht in de verschillende stappen van de cyclus van transitiemanagement

De presentatie van de eindopdracht voor deze cursus.