ACM waarschuwt voor te veel macht bouwbedrijven bij gemeenten

Gemeenten nemen hun opdracht om woningen te bouwen heel serieus. Overal worden locaties aangewezen voor woningbouw. Maar het valt de ACM op dat in sommige gemeenten wel vaak dezelfde namen op de borden bij de bouwplaats staan. Te veel monopolie van grote bouwbedrijven en projectontwikkelaars kan leiden tot ongewenste situaties, zo waarschuwt de toezichthouder. Vooral middelgrote gemeenten scoren hoog als het gaat om de concentratie van projectontwikkelaars en bouwbedrijven. De ACM dringt bij de rijksoverheid daarom aan op meer transparantie.

Risico op machtsmisbruik

De ACM gaf opdracht tot onderzoek naar de positie van zowel projectontwikkelaars als bouwbedrijven kan leiden tot een onaanvaardbare machtspositie. In grote gemeenten speelt dit probleem minder. Hier zijn vaak tientallen bouwprojecten en dus krijgen meer bedrijven de kans op de gunning ervan te winnen. De ACM waarschuwt dat dit kan leiden tot verlies aan kwaliteit, vertraging in de bouw of hogere prijzen voor de woningen. In het onderzoek is niet meegenomen of dit inderdaad ook gebeurt. Sommige gemeenten geven aan dat ze hinder ondervinden. Dit is bijvoorbeeld aan de orde als ze een ander bouwbedrijf in de arm willen nemen. Gedwongen winkelnering is uiteraard een ernstige belemmering voor eerlijke concurrentie.

Concentratie bij gemiddeld 50% gemeenten

Uit het onderzoek blijkt dat a bij zo’n 50% van de gemeenten sprake is van een sterke of meer dan gemiddelde concentratie als het gaat om bouwprojecten. Projectontwikkelaars die veel grond in bezit hebben en zaken doen met dezelfde bouwbedrijven komt dus relatief vaak voor. Middelgrote steden die dicht bij een grote stad liggen lopen dit risico het vaakst. Zij hebben vaak een grote opgave voor nieuwe huizen omdat ze als ‘uitwijk’ moeten fungeren voor de grote buurstad.

Grondposities

Niet alleen grote bouwbedrijven hebben soms een monopolie, dit geldt ook voor projectontwikkelaars. De tien grootste van Nederland hadden in 2022 samen bijna 4.000 hectare grond in bezit. Op deze grond kunnen minimaal zo’n 116.000 woningen worden gebouwd. De ACM adviseert om meer duidelijkheid te geven over de verdeling van grondposities en bouwprojecten. Gemeenten kunnen ervoor kiezen om grond die ontwikkeld kan worden in kleinere coupures te verkopen. Dan kunnen ook kleine bouwbedrijven en kleinere projectontwikkelaars kans maken. De onderzoekers die het rapport presenteerden pleiter ook voor betere juridische en bouwkundige ondersteuning. Vooral middelgrote gemeenten komen daardoor in een betere onderhandelingspositie. Dit kan leiden tot minder makkelijk monopolie voor bouwbedrijven en projectontwikkelaars.

Bron: Het Financieele Dagblad