Veranderingen doorvoeren met het Nederlandse poldermodel is een hopeloze zaak

Hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans weet het zeker: Voor echte veranderingen is een crisis nodig. Het oer-Nederlandse poldermodel is hiervoor niet geschikt. Wil je een echte transitie voor elkaar krijgen dan moet de wereld eerst op zijn grondvesten schudden. Volgens Rotmans gaat de onrust in de wereld de komende decennia flink toenemen. Er zal nog meer worden gediscussieerd over democratische systemen, het klimaat en het gebruik van grondstoffen. Jan Rotmans is duidelijk. Als je als burger wilt dat er wat gedaan wordt om het milieu te ontzien en daardoor klimaatverandering tegen te gaan dan moet je bij jezelf beginnen. Minder vaak vliegen, meer fietsen en minder vaak vlees eten. Het zijn een paar simpele voorbeelden die echter wel degelijk zoden aan de dijk zetten als ze door een grote groep worden opgevolgd.

Urgenda

Jan Rotmans kreeg landelijke bekendheid dankzij de Stichting Urgenda waarvan hij medeoprichter is. Deze stichting sleepte met succes de Nederlandse Staat voor de rechter om meer werk te maken van het halen van de klimaatdoelen. Rotmans gelooft echter vooral in de kracht van het individu. Van de klimaattop in Glasgow die in november 2021 wordt gehouden heeft hij dan ook geen hoge verwachtingen. De landen die de meeste invloed hebben zoals China en de VS willen vaak geen vergaande toezeggingen doen, omdat dit hun economie te veel belemmert. China zet bijvoorbeeld weer meer in op het gebruik van steenkool vanwege de hoge prijs van aardgas. Dat is dus een stap terug.

Mensen moeten zich willen aanpassen

Volgens Jan Rotmans is het heel simpel: mensen moeten willen veranderen. Als ze dat willen dan ziet de wereld er over pakweg 10 jaar een stuk beter uit. Dat veranderen kan op verschillende manieren. Minder vliegen naar het buitenland, minder vlees eten, minder verspilling van grondstoffen. Maar ook bedrijven moeten worden aangepakt. Nu is er nog sprake van ongelijkheid, constateert Rotmans. Een bedrijf dat wordt aangepakt vanwege vervuilende activiteiten kan vertrekken en zich in een ander land vestigen. Wanneer een huiseigenaar kosten moet maken om zijn huis van het aardgas te halen is vertrekken uiteindelijk geen optie omdat dit voor alle woningen gaat gelden.

Meer transities nodig

Jan Rotmans waarschuwt dat er meer transities nodig zullen zijn. Niet alleen als het gaat om de transitie van aardgas naar andere energiebronnen, maar ook in het onderwijs, de zorg en andere sectoren. Het gebruik en hergebruik van grondstoffen hoort daar ook bij. Individuen kunnen een verandering teweegbrengen. Ogenschijnlijk gaat die langzaam, maar het gebeurt wel. Als voorbeeld noemt Rotmans roken. In de jaren 70 van de vorige eeuw was roken gezellig en algemeen geaccepteerd. Toen kwamen de eerste onderzoeksresultaten die aantoonden dat roken ongezond was. Een kleine groep stopte daarop met roken. Inmiddels groeit die groep nog steeds. Roken is inmiddels allang niet meer vanzelfsprekend, omdat de overheid met regelgeving kwam. Die kwam echter veel later dan het besef bij veel mensen dat roken ongezond en risicovol is. Zo moet het ook gaan met het klimaat. De burgers moeten het goede voorbeeld geven aan de overheid.

‘Nog één crisis nodig’

Volgens Jan Rotmans is er nog één crisis nodig om wezenlijke verandering bij de mensen in gang te zetten. Als zo’n 25% van de mensheid is doordrongen van de noodzaak dan komt er wezenlijke verandering op gang. Zijn inschatting is dat nu ongeveer 20% voor verandering is. ‘We zijn er dus bijna, na de volgende crisis kunnen we aan de slag om het klimaat te redden. Hopelijk duurt het niet lang meer’.

Bron: Het Financieele Dagblad