Waarom je brein twee keer ‘ja’ moet zeggen voor echte gedragsverandering

Verandering begint met vertrouwen in jezelf

Of het nu gaat om gezonder leven, efficiënter werken of het doorvoeren van nieuwe processen binnen een organisatie: verandering vraagt altijd om actie. Maar waarom doen we dat zo vaak toch niet? Een belangrijk psychologisch begrip speelt hierin een hoofdrol: self-efficacy, ofwel zelfeffectiviteit.

Dit begrip, geïntroduceerd door psycholoog Albert Bandura, draait om het geloof dat je iets kúnt doen. Zonder dat geloof is de kans klein dat je überhaupt begint. De afgelopen decennia is deze zelfeffectiviteit dan ook uitgebreid onderzocht in de gedragswetenschappen. Toch blijkt nu: dat is maar het halve verhaal.

Waarom geloof in het resultaat minstens zo belangrijk is

Nieuw onderzoek wijst uit dat naast vertrouwen in je eigen kunnen, ook het geloof in het effect van je gedrag een doorslaggevende rol speelt. Gedragswetenschappers noemen dit response-efficacy, ofwel responseffectiviteit.

Je kunt er bijvoorbeeld van overtuigd zijn dat je minder vlees kunt eten. Maar als je denkt dat het toch geen impact heeft op het klimaat, is de kans groot dat je het alsnog niet doet. Dat psychologen het belang van responseffectiviteit al langer zagen, klopt. Vaak werd het zelfs samen met zelfeffectiviteit gezien als één overkoepelend begrip: perceived control, oftewel ervaren controle.

Maar uit recent onderzoek blijkt nu dat beide factoren niet alleen los van elkaar bestaan, maar ook onafhankelijk van elkaar invloed uitoefenen op ons gedrag.

Wat hersenscans onthullen over gedragsverandering

Onderzoekers Yun-Yen Yang en Mauricio Delgado van de Rutgers University brachten dit inzichtelijk in beeld met behulp van fMRI-scans. Ze lieten proefpersonen eenvoudige computerspelletjes spelen terwijl ze in de scanner lagen.

Bij het ene spel draaide alles om vaardigheid: een bewegend doel raken. Bij het andere spel ging het om het inschatten van de kans op winst op basis van getrokken kaarten. Vervolgens werden beide onderdelen gecombineerd. Zo konden de onderzoekers exact meten hoe mensen hun inschatting van hun eigen kunnen en hun vertrouwen in een goede uitkomst samenbrengen.

Afzonderlijke gebieden in het brein aan het werk

De hersenscans leverden opvallende resultaten op. Self-efficacy bleek vooral gekoppeld aan activiteit in de ventromediale prefrontale cortex (vmPFC), een gebied dat bekendstaat om zijn rol in emotionele regulatie en besluitvorming.

Response-efficacy liet juist activiteit zien in het striatum, dat sterk betrokken is bij het verwerken van beloningen. En wanneer mensen beide informatiebronnen moesten combineren, werd de dorsale anterieure cingulaire cortex (dACC) actief.

Tot slot bleek ook de dorsolaterale prefrontale cortex (dlPFC) in actie te komen, vooral op het moment dat deelnemers moesten verwoorden waarom ze een bepaalde keuze maakten.

Wat dit betekent voor wie verandering wil aanjagen

Wie zichzelf of anderen wil stimuleren tot verandering – of dat nu op het werk is of in privé – doet er goed aan om beide processen in het brein aan te spreken. Alleen als mensen én geloven dat ze iets kunnen én vertrouwen hebben dat het effect zal hebben, komt duurzame gedragsverandering op gang.

Dus de volgende keer dat je iemand wilt motiveren voor een nieuwe aanpak of werkwijze: zorg ervoor dat je brein op beide fronten ‘ja’ zegt. Dankzij de onderzoekers van Rutgers University hebben we daar nu niet alleen woorden, maar ook mooie fMRI-plaatjes van.

Bron: nrc.nl