Nieuwe aanbesteding bouw: samenwerking centraal

Een groeiend aantal bouwprojecten komt nooit van de grond doordat er te weinig aannemers inschrijven. Bijna één op de tien aanbestedingen in Nederland strandt zonder gunning. De oorzaak? Grote risico’s, lage marges en een klassiek systeem dat aannemers afschrikt. De oplossing ligt mogelijk in een andere benadering: de opdrachtgever als partner, met gedeeld risico én verantwoordelijkheid.

Risicomijdend gedrag onder aannemers

De bouwsector mijdt steeds vaker projecten die gepaard gaan met grote financiële onzekerheden. Zeker als daar een vaste aanneemsom tegenover staat en het rendement nauwelijks opweegt tegen de risico’s. Bekende probleemprojecten, zoals de zeesluizen bij IJmuiden en de A-pier op Schiphol, illustreren wat er mis kan gaan. Niet zelden belanden partijen tegenover elkaar in de rechtszaal.

Van conflict naar samenwerking met alliantiecontract

Een veelbelovende benadering is het werken met een alliantieovereenkomst. In deze constructie werken opdrachtgever en aannemer samen in een speciaal opgerichte organisatie. Ze delen zowel beslissingsbevoegdheid als financiële risico’s en meevallers. Zo wordt bijvoorbeeld bij tegenvallende kosten de overschrijding gedeeld, vaak 50/50, tot een afgesproken maximum. En bij lagere kosten delen ze de winst. Deze aanpak stimuleert gezamenlijk belang in plaats van tegenovergestelde belangen.

De brug als breekpunt: lessen uit de Van Brienenoord

De renovatie van de Van Brienenoordbrug liep in januari 2024 spaak: slechts één consortium durfde het aan, vanwege de risico’s. Minister Harbers besloot daarop het aanbestedingsproces te hervormen. In plaats van een vaste prijs krijgt de aannemer voortaan de kosten vergoed, met daarbovenop een vast winstpercentage. Deze ‘open boek’-methode sluit nauw aan bij het alliantiemodel, al ontbreekt hierbij de bonus bij meevallers.

Praktijkervaring: samenwerken bij dijkversterking

Een concreet voorbeeld is de alliantie voor de dijkversterking tussen Gorinchem en Waardenburg (GoWa), een project van circa 400 miljoen euro. Hier ervaart men voordelen als rust, minder conflicten en meer werkplezier. Wel zijn er cultuurverschillen tussen opdrachtgever en aannemer, bijvoorbeeld qua kennisniveau. Toch bleven grote problemen uit, mede dankzij het intensieve overleg en wederzijds begrip.

Beperkte inzet van allianties, maar groeiende interesse

Ondanks de voordelen worden alliantiecontracten nog relatief weinig toegepast. Wel groeit de interesse. Projecten als de verbreding van de A2 (alliantie A2 Hooggelegen) tonen aan dat het kan werken. Ook het twee fasen-contract, ingezet bij de A27, laat zien dat Rijkswaterstaat meebeweegt met de wens van de markt naar meer samenwerking en risicodeling.

Toch zijn er ook hier kanttekeningen. In sommige gevallen blijkt dat aannemers na een intensieve ontwerpfase alsnog worden gevraagd om een vaste prijs af te geven. Juist dat risico probeert een alliantie te vermijden, doordat het gedeelde model ook in de tweede fase overeind blijft.

Bron: fd.nl