Waarom goed grondbeleid cruciaal is voor effectieve bouwsubsidies

13 januari 2025

Subsidies bereiken vaak niet de woningzoeker

Subsidies voor woningbouw worden door de overheid ingezet om de woningmarkt een impuls te geven. Maar volgens een recente studie van het Centraal Planbureau (CPB) is dit niet altijd effectief. Zeker in een markt met stijgende huizenprijzen profiteren vooral grondeigenaren via hogere grondprijzen. De vraag is of deze subsidies wel de juiste doelgroep bereiken: de woningzoekenden.

Het CPB wijst erop dat ontwikkelaars in een markt met stijgende prijzen vaak de neiging hebben te wachten met bouwen, wat de productie nauwelijks bevordert. Bovendien nemen de jarenlange onderhandelingen en vertragingen rondom woningbouwprojecten een groot deel van de subsidie op. Zonder bijbehorend grondbeleid wordt het lastig om het gewenste effect te bereiken.

Subsidies als katalysator in een neergaande markt

Er moet iets veranderen met de markt voor bouwgrond in NederlandToch kunnen subsidies nuttig zijn, vooral in een dalende woningmarkt. Ze helpen voorkomen dat projecten stilvallen en bieden ondersteuning bij publieke kosten, zoals infrastructuur, die gemeenten vaak niet aan ontwikkelaars kunnen doorberekenen. De Startbouwimpuls, een eerdere subsidieregeling, is hiervan een goed voorbeeld.

Timing blijft echter een essentieel aandachtspunt. Subsidies verliezen hun waarde als ze worden verstrekt op het moment dat de woningprijzen weer stijgen. Een goed afgewogen inzet van subsidies, gekoppeld aan de behoeften van de markt, kan een groot verschil maken.

De rol van grondbeleid bij effectieve subsidies

Het CPB benadrukt dat subsidies effectiever kunnen zijn wanneer ze worden ondersteund door een goed grondbeleid. Gemeenten moeten meer kennis ontwikkelen over hoe ze kosten kunnen verhalen op ontwikkelaars. Uit onderzoek van Stec Groep en de Radboud Universiteit blijkt dat veel gemeenten niet volledig gebruikmaken van hun mogelijkheden tijdens onderhandelingen.

Een andere mogelijkheid is de invoering van een planbatenheffing. Dit mechanisme kan excessieve waardestijgingen van grond bij woningbouw deels afromen. De opbrengsten kunnen worden ingezet om publieke tekorten te dekken, wat het draagvlak voor woningbouwprojecten vergroot. Wel moet hier voorzichtig mee worden omgegaan: een te hoge heffing kan projecten vertragen, zeker als gronden al zijn aangekocht en onderhandelingen lopen.

Balans vinden tussen beleid en marktwerking

De kunst blijft om een balans te vinden tussen grondbeleid, subsidies en de marktwerking. Gemeenten en ontwikkelaars moeten voldoende ruimte behouden om projecten rendabel uit te voeren, terwijl de overheid kan sturen op een eerlijke verdeling van opbrengsten. Met een doordacht beleid kan het risico worden verkleind dat subsidies vooral in de grondprijzen verdwijnen, en kan de woningzoeker echt worden geholpen.

Bron: fd.nl