Onderzoek CPB: subsidies woningbouw bereiken doel vaak niet

Subsidies resulteren vooral in hogere grondprijzen

Al jarenlang investeert de overheid miljarden in subsidies om de woningbouw te versnellen. Maar volgens het Centraal Planbureau (CPB) leiden deze bijdragen slechts beperkt tot extra nieuwbouw. De reden? Een groot deel van de subsidies verdwijnt in hogere grondprijzen, zeker wanneer de huizenprijzen stijgen.

Jante Parlevliet, sectorhoofd bij het CPB, is kritisch: “Als subsidies niet leiden tot meer woningen, maar vooral bij grondeigenaren terechtkomen, schiet het zijn doel voorbij. Het is geen wondermiddel.”

Miljardeninvesteringen met twijfelachtig effect

Subsidies zijn het belangrijkste wapen van de overheid in de strijd tegen het woningtekort, dat nu rond de 400.000 woningen ligt. Voorbeelden hiervan zijn de Woningbouwimpuls (€1 miljard in 2019) en de Startbouwimpuls (€300 miljoen in 2022). Ook het huidige kabinet wil tot 2029 maar liefst €1,6 miljard uittrekken voor een nieuwe ‘realisatie-impuls’.

Ondanks deze grote investeringen blijven kritische geluiden klinken. Zo betwijfelde de Algemene Rekenkamer in 2022 of de Woningbouwimpuls effectief was. Hoewel sommige projecten sneller werden afgerond, bleek er nauwelijks bewijs dat de totale bouwproductie versnelde. Integendeel: subsidiegelden lijken eerder bestaande projecten te verplaatsen dan echt nieuwe te stimuleren.

Subsidies vooral gunstig voor ontwikkelaars

Eerder onderzoek toont aan dat subsidies vaak niet de gewenste uitwerking hebben. Ontwikkelaars en grondeigenaren profiteren van de stijgende prijzen die subsidies met zich meebrengen, terwijl de woningzoekende weinig merkt van een toename in aanbod. Bovendien remt het Nederlandse ruimtelijk beleid de woningbouw. Het proces van vergunningen en bezwaarprocedures duurt vaak jaren, waardoor projecten vertraagd worden.

Daarnaast heeft de timing van subsidies een grote invloed. In een dalende huizenmarkt zouden subsidies effectiever kunnen zijn, maar de vraag is hoe beleidsmakers precies kunnen voorspellen wanneer zo’n daling zich voordoet.

Andere aanpak nodig: grondbeleid als alternatief

Het CPB pleit voor een bredere blik op het stimuleren van woningbouw. Zo kan een beter grondbeleid meer effect hebben dan subsidies. Het kabinet overweegt bijvoorbeeld een planbatenheffing, waarmee een deel van de waardestijging van grond bij woningbouw wordt afgeroomd. Dit zou speculatie verminderen, de grondprijzen drukken en de noodzaak voor subsidies verkleinen.

Door slimmer beleid in te zetten, kan de overheid meer grip krijgen op de woningmarkt en zorgen dat investeringen daadwerkelijk bijdragen aan het oplossen van het woningtekort.

Bron: fd.nl