Gevels steeds complexer, maar advies blijft onderbelicht

Gevels van gebouwen zijn allang niet meer de simpele buitenmuur van weleer. Ze zijn technisch complex, multifunctioneel en cruciaal voor isolatie, energieprestaties en veiligheid. Toch worden geveladviseurs nog te vaak overgeslagen bij de planvorming en uitvoering. Terwijl fouten in gevelontwerp of uitvoering grote gevolgen kunnen hebben, zoals blijkt uit incidenten met lekkages, brandgevaar of structurele schade.

Van glazen vliesgevel tot hightech gevelsysteem

Wie denkt dat een gevel slechts een esthetisch laagje is, komt bedrogen uit. “De gevel is ruimtediep, niet alleen huiddiep,” zegt Erwin ten Brincke van ABT. Gevels moeten isoleren, beschermen tegen vocht en wind, en in toenemende mate ook energie opwekken. Daarmee zijn ze complexe systemen geworden waarin techniek, ontwerp en regelgeving samenkomen.

Zo ook bij woontoren Flow in Eindhoven, waar recent de volledige gevel wordt vervangen vanwege twijfels over de bevestiging. Het illustreert hoe kritiek de juiste aanpak is. Denk ook aan eerdere voorbeelden van gevelpanelen die loslieten bij vorst of houten constructies die wegrotten. Ernstiger nog zijn gevels die brandgevaar opleveren, zoals bij de Grenfell-toren in Londen.

Techniek, regelgeving en design eisen steeds meer

De eisen aan gevels zijn de afgelopen jaren fors toegenomen. Ulrich Knaack, hoogleraar aan de TU Delft, noemt onder meer de toename van isolatiemateriaal, luchtdichtheid, en het gebruik van zwaarder triple glas. Daarbij komt de opmars van technologie in gevels: zonnepanelen, automatische zonwering, verwarmd glas en meer. Volgens Henk Zoontjens van brancheorganisatie VMRG zorgt dit alles ervoor dat de gevelbouwer vandaag de dag een specialist moet zijn.

Toch worden geveladviseurs pas laat, of helemaal niet, ingeschakeld. “We worden gezien als extra kostenpost,” zegt Jhon de Wild van DGMR. “Onze meerwaarde moet blijken uit eerdere projecten.” Daarnaast speelt het imago een rol. “We worden soms gezien als een stel witte jassen. Terwijl de praktijk juist vraagt om integrale samenwerking tussen ontwerp, uitvoering en advies.”

De kloof tussen theorie en praktijk

Volgens De Wild ligt er ook verantwoordelijkheid bij de adviseurs zelf. Hij pleit voor meer praktijkervaring en meer samenwerking met gevelbouwers. “Een stage bij een gevelbouwer zou voor adviseurs enorm waardevol zijn.”

Maar niet iedereen ziet het als probleem. Zoontjens benadrukt dat gevelbouwers vaak zelf veel kennis in huis hebben. Toch is hij het ermee eens dat meer samenwerking – ook met architecten – onmisbaar is in de steeds complexere gevelpraktijk.

Wie is verantwoordelijk voor gevelkwaliteit?

De versnippering van de Nederlandse bouwketen maakt het lastig om verantwoordelijkheid helder te beleggen. Volgens Ten Brincke is dat anders geregeld in bijvoorbeeld Duitsland, waar de architect een grotere rol speelt in de coördinatie. In Nederland ligt de eindverantwoordelijkheid vaak bij de hoofdconstructeur, die niet altijd over de juiste kennis beschikt om gevelberekeningen te beoordelen.

De keuze om een geveladviseur in te schakelen ligt in Nederland meestal bij de opdrachtgever. Maar die kan vaak niet goed inschatten of dat nodig is. Daarom is het van belang dat adviseurs en andere betrokkenen helpen om die noodzaak in het vroege stadium inzichtelijk te maken.

Geld en snelheid versus kwaliteit en veiligheid

Volgens Knaack speelt geld een grote rol in de keuzes die gemaakt worden. “Aannemers hebben veel ruimte om op hun manier keuzes te maken, vaak gestuurd door budget.” In Nederland worden bovendien zelden specifieke producten voorgeschreven. Alleen de prestaties worden vastgelegd, wat veel ruimte laat voor interpretatie – en risico.

Na de tragedie met de Grenfell-toren is de bewustwording rond gevelveiligheid toegenomen. Volgens De Wild is dat hard nodig. “Geveltechniek wordt nog te vaak gezien als ondergeschikt. Maar de risico’s zijn te groot om het erbij te doen.”

De sleutel? Volgens Ten Brincke zit die deels in tijd en aandacht. “Geef mensen in de werkvoorbereiding de ruimte om echt te begrijpen wat er gebouwd wordt. Voeg meer informatie toe in het BIM-model. Zo kunnen slimme oplossingen ontstaan in plaats van ad-hoc werk op de bouwplaats.”

Bron: cobouw.nl