“De Lutherhof: een Nederlandse woonpalazzo met buitenruimtes”

Statige aanblik vanaf de straat

De Lutherhof in Amsterdam Oud-West, ook bekend als het enige woonpalazzo in Nederland, vormt een unieke galerijflat. Vanaf de straat lijkt het op een statig gebouw met hoekdelen, een hoog dak en een boogvormige poort, maar de ware schoonheid openbaart zich in de weelderige tuin. Deze hof, oorspronkelijk gebouwd in 1909 door de Diaconie van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam voor lutherse weduwen, ademt de sfeer van een Italiaans palazzo uit de renaissance.

Eerste Nederlandse woonpalazzo: innovatief ontwerp

Architect Dirk van Oort bedacht het concept van het eerste Nederlandse woonpalazzo. Hij wilde de traditionele hofjes verbeteren, waarbij de rijtjeshuizen rondom een binnenplaats slechts van één kant licht ontvingen. De 66 woningen in de Lutherhof kregen het ontwerp van een woonpalazzo, met gestapelde woonruimtes rondom een binnenhof. Van Oort introduceerde ‘gaanderijen’ aan de hofzijde, bereikbaar via drie trappen, waardoor de woningen licht ontvingen van twee kanten.

Onbedoelde uitvinding: de galerijflat

Zonder het te weten, creëerde Van Oort met de Lutherhof het concept van de galerijflat. Hoewel de criticus Jan Gratama in 1909 de galerijen waar bewoners op bankjes kunnen zitten prees, werd het concept niet direct herkend. De Bergpolderflat uit 1934 in Rotterdam wordt vaak genoemd als de eerste galerijflat in Nederland, maar de Lutherhof was de oorspronkelijke pionier.

Galerijflats in de jaren 60: massale bouw, matig succes

Galerijflats, zoals de Bergpolderflat, werden in de jaren 60 populair in de industriële massawoningbouw in Nederland. Echter, deze eenvormige betonnen flats waren niet erg geliefd bij het publiek. De voorkeur ging uit naar rijtjeshuizen op de grond, vanwege de als ongezellig ervaren galerijen.

Kritiek op galerijflats: anonimiteit en onmenselijkheid

Marinus Granpré Molière, een traditionalistische architect, vergeleek galerijflats met gevangenissen vanwege hun anonieme karakter. Hij beschreef de galerijflat als het resultaat van industriële woningbouw, gericht op efficiëntie, en benadrukte de onmenselijkheid van het ‘functioneel woon-apparaat’.

Lutherhof als uitzondering: buitenruimtes als huiselijke kamers

In tegenstelling tot de onpopulaire galerijen van veel flats, biedt de Lutherhof brede en hoge buitenruimtes die functioneren als huiselijke buitenkamers. Bewoners hebben stoelen, tafeltjes en planten op de gaanderijen geplaatst, waardoor deze buitenruimtes gezellig en bewoonbaar zijn. Het architectonische hoogtepunt van de Lutherhof wordt benadrukt door het monumentale centrale trappenhuis en de prachtige entreehal met bakstenen koepeltjes en een indrukwekkende kroonluchter. Zo blijft de Lutherhof niet alleen de eerste maar ook de mooiste galerijflat in Nederland.*

Bron: nrc.nl