De mythe van de maakbare manager

Leiderschap is geen handleiding

We leven in een tijd waarin bijna alles maakbaar lijkt. Met de juiste training, cursus of workshop zou je jezelf eindeloos kunnen verbeteren. Maar journalist en psycholoog Dominique Haijtema ontdekte na twintig jaar onderzoek dat leiderschap zich niet zomaar in een stappenplan laat gieten. Het leven is nu eenmaal geen managementhandboek.

Boeken en cursussen over leiderschap verkopen goed, maar de grote belofte dat kennis automatisch betere leiders oplevert, blijft vaak uit. Als dat wél zo zou zijn, zou de leiderschapsindustrie zichzelf allang overbodig hebben gemaakt.

Waarom meer kennis niet altijd beter is

Leiderschap wordt overal anders gedefinieerd. Voor de een draait het om karakter, voor de ander om een proces of om resultaat. Die versnippering maakt het onderwerp juist minder helder. Bovendien spelen persoonlijke eigenschappen zoals stressbestendigheid of extraversie een grote rol. Je kunt leren om beter te luisteren, maar je persoonlijkheid verandert niet fundamenteel.

De Amerikaanse hoogleraar Daniel Goleman waarschuwde al dat emotionele intelligentie niet met een simpele workshop valt aan te leren. Het vraagt motivatie, zelfreflectie en de erkenning dat je niet alles onder controle hebt.

De waarde van praktijkervaring

Volgens managementdenkers als Charles Handy en Henry Mintzberg is leiderschap vooral een kwestie van gezond verstand en praktijkervaring. Je leert het door te doen, niet door alleen te lezen of te luisteren. Een MBA-diploma garandeert nog geen goed leiderschap; soms levert het juist bestuurders op die vooral met zichzelf bezig zijn.

Handy benadrukte dat eigenschappen als moed, empathie en geduld cruciaal zijn. Die ontwikkel je vaak veel eerder in je leven dan in een collegezaal. Net als bij surfen gaat leiderschap met vallen en opstaan, met onverwachte golven die je telkens opnieuw uitdagen.

Verantwoordelijkheid nemen

Wat succesvolle leiders volgens Haijtema gemeen hebben, is de bereidheid om verantwoordelijkheid te dragen. Toegeven dat je iets niet weet, hulp durven vragen en fouten erkennen vergt meer moed dan wéér een nieuwe cursus volgen.

Daarmee staat leiderschap haaks op de neiging om voortdurend naar externe oplossingen te grijpen. Consultancy, trainingen en nieuwe managementmodellen lijken zekerheid te bieden, maar vaak schuiven ze echte verantwoordelijkheid vooruit.

Een kwestie van karakter

Leiderschap vraagt niet om grootse gebaren, maar om karakter. Het is de kunst om ook de moeilijke momenten te accepteren, zonder de illusie dat er een perfecte route of methode bestaat. Zoals Anselm Grün zegt: een gesprek dat iemand met een rechtere rug naar buiten laat lopen, kan al betekenisvol leiderschap zijn.

Het leven is niet lineair, en leiderschap evenmin. Op a volgt niet altijd b. Juist daarom is het waardevol te beseffen dat je geen zee hoeft te verslaan om een verschil te maken.

Bron: fd.nl