Niet mooi? Geen reden om het te slopen

Erfgoedparticipatie geeft burgers stem in behoud van gebouwen

In Gorinchem mogen inwoners meebeslissen over de toekomst van gebouwen uit de jaren ’60, ’70 en ’80. Gewapend met rode en groene stickers bepalen zij tijdens een zogenaamd Erfgoedcafé welke panden een plek in de toekomst verdienen – en welke liever niet. Dat dit überhaupt kan, is te danken aan het Europese Verdrag van Faro. Sinds Nederland dat verdrag in 2023 ondertekende, telt niet alleen de historische of esthetische waarde van gebouwen, maar ook de emotionele waarde die inwoners eraan hechten.

Hoewel sommige bezoekers van het Erfgoedcafé enthousiast stickers plakken bij gebouwen waar ze goede herinneringen aan hebben, is er ook verwarring. Een voormalig politiebureau blijkt al gesloopt, maar krijgt toch nog wat groene stickers. „Dat gaat helaas niet,” lacht erfgoedadviseur Annelou Evelein. „Maar het is wel mooi dat zo’n gebouw mensen nog steeds raakt.”

Jonge gebouwen, grote keuzes

De discussie over Post 65-architectuur speelt in heel Nederland. Het gaat om zo’n vier miljoen gebouwen, waarvan ruim de helft woningen zijn. De komende jaren moeten er belangrijke keuzes worden gemaakt: slopen, herontwikkelen of behouden? Architectuurhistoricus Evelien van Es waarschuwt dat veel van deze gebouwen inmiddels zó vanzelfsprekend zijn in ons straatbeeld, dat we ze pas missen zodra ze weg zijn.

Ze noemt als voorbeeld de inmiddels verdwenen Zwarte Madonna in Den Haag en het Arbeidsbureau in Hilversum. De voorgenomen sloop van de Pompenburgflat in Rotterdam noemt ze ronduit zonde. Voor Van Es is het duidelijk: ook jonge gebouwen vertellen een belangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis.

Architectuur als spiegel van de samenleving

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is sinds 2017 bezig met een inventarisatie van gebouwen en kunst uit de Post 65-periode. In het najaar wordt uit een longlist een selectie gemaakt van circa 150 objecten die mogelijk rijksmonument worden. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar ontwerpkwaliteit, maar vooral naar wat de gebouwen vertellen over thema’s als welvaart, vrijheid en maatschappelijke ordening.

En dat past precies bij de gedachte achter het Faro-verdrag: erfgoed moet het verhaal van Nederland vertellen, en daarbij hoort óók het verhaal van de verzorgingsstaat, emancipatie en stadsvernieuwing. Of iets ‘mooi’ is, doet er dan minder toe. „Lelijkheid is geen argument,” stelt Van Es, die benadrukt dat zelfs de Eiffeltoren ooit verguisd werd.

Gorinchem en het liefdesprobleem met nieuw erfgoed

In Gorinchem is de liefde voor Post 65 nog beperkt. De stad koestert haar vestingverleden, en monumenten als ‘Het Tinnen Koelvat’ uit 1750 krijgen zonder discussie waardering. Moderne gebouwen, zoals het clubhuis van de korfbalvereniging of het huidige treinstation, kunnen rekenen op minder enthousiasme.

Toch zijn er kleine verrassingen. Zo krijgt het appartementencomplex aan het Wilhelminaplein onverwacht veel groene stickers. „In het begin vond ik het niks,” zegt een bewoonster. „Maar het groeit toch een beetje op je.” Wethouder Eva Dansen ziet het met een glimlach aan. „In Parijs vonden ze de Eiffeltoren in eerste instantie ook niks, hè.”

Facebookpetities en stationssentiment

Dat het debat over erfgoed leeft, blijkt enkele weken na het Erfgoedcafé. De gemeente kondigt een herinrichting aan van het stationsgebied, en op de Facebookpagina ‘Oud Gorinchem’ start direct een petitie. Het huidige station – „koel en onpersoonlijk” – moet verdwijnen, vinden de actievoerders. In plaats daarvan willen ze een replica van het oude stationsgebouw uit 1883. Terug naar het historische karakter, luidt het argument.

Toch hoopt erfgoedadviseur Evelein dat Gorcummers ook oog krijgen voor het jongere erfgoed van hun stad. „Het verhaal van Gorinchem stopt niet in 1900,” zegt ze. „Ook de gebouwen van na 1965 maken deel uit van onze geschiedenis.”

Bron: nrc.nl